ΖΩΗ ΧΑΤΖΗΕΥΑΓΓΕΛΟΥ: "Χορός" η κρυμμένη γλώσσα της ψυχής

10+1 ερωτήσεις

Κείμενο: Αντώνης Βαρβατσούλιας

Φωτογραφίες: Γιάννης Χατζηαναστασίου

Μια από τις επιτακτικές ανάγκες του ανθρώπου, ακόμα και από την αρχαιότητα, ήταν η ανάγκη, του να εκφράσει συναισθήματα, ιδέες ακόμα και τον πόνο του. Επειδή όμως η γλωσσολογική πολυπλοκότητα ήταν εμπόδιο στο να αποδώσει καλύτερα και σε ευρύτερο φάσμα τις σκέψεις του αποφάσισε να το κάνει με την κίνηση, την κίνηση του κορμού του, των χεριών και τον ποδιών του.

Δηλαδή να χορέψει..!

“Η κίνηση ποτέ δεν ψεύδεται. Είναι ένα βαρόμετρο που δείχνει την κατάσταση της ψυχής, σ’ όλους όσους είναι ικανοί να την διαβάσουν”

Martha Graham

Αν και ο χορός, είτε παραδοσιακός είτε σύγχρονος έχει κερδίσει εκατοντάδες χιλιάδες οπαδούς τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας, εντούτοις οι περισσότεροι από ‘μας δεν γνωρίζουμε τις ρίζες και την προέλευσή του. Δεν γνωρίζουμε δηλαδή πως οι άνθρωποι κάποτε χόρευαν για να ευχαριστήσουν ή να κατευνάσουν τους θεούς για όλα αυτά που τους δίνουν. Πως οι κτηνοτρόφοι, “στα παλιά τα χρόνια”, άναβαν μεγάλη φωτιά και μην έχοντας τι άλλο να κάνουν χόρευαν γύρω της, δημιουργώντας με αυτό τον τρόπο το κυκλικό μοτίβο του χορού που όλοι γνωρίζουμε. Και πως στον Ελλαδικό χώρο, εμφανίζεται με εφαλτήριο το Μινωικό Πολιτισμό και ήκμασε τον 5ο αι. π.χ. ανάμεσα στα υπόλοιπα γράμματα και τις τέχνες, έχοντας σαν σύμβολο του την θεά Τερψιχόρη, τροφοδοτώντας με ενέργεια και κίνηση ολόκληρη την λεκάνη της Μεσογείου.

Η Ζωή Χατζηευαγγέλου ασχολείται με τον χορό εδώ και μια δεκαετία. Είναι Ξανθιώτισσα και αρέσκεται στο να μεταδίδει την χορευτική της ενέργεια σε μικρούς και μεγάλους που θέλουν να μάθουν τα μυστικά της αεροβικής κίνησης, συνδυάζοντας την ενδυνάμωση του σώματος με την ισορροπία της ψυχής.

Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ...

1. Αληθεύει πως έγιναν επιστημονικές μελέτες που αποδεικνύουν πως η διαδικασία του χορού δίνει μια έντονη αίσθηση ευχαρίστησης στον οργανισμό, “βομβαρδίζοντας” τον εγκέφαλο μας με θετικά συναισθήματα?

Τα τελευταία χρόνια γίνονται όλο και περισσότερες μελέτες, επιστημονικά τεκμηριωμένες, με αντικείμενο τον χορό και τα οφέλη του στην ψυχική και σωματική μας υγεία.

Έχει αποδειχτεί λοιπόν, ότι με τη διαδικασία του χορού ο οργανισμός μας εκκρίνει ενδορφίνες (οι ορμόνες της ευτυχίας) με αποτέλεσμα να αυξάνεται η αίσθηση της ευεξίας, να βελτιώνεται η διάθεσή μας και να εξουδετερώνονται τα υψηλά επίπεδα της αδρεναλίνης που προκαλούνται από το στρες και το άγχος της καθημερινότητας.

Επίσης, έρευνες έχουν δείξει ότι ο χορός συμβάλλει στη μείωση των συμπτωμάτων της κατάθλιψης στον ίδιο βαθμό με τα αντικαταθλιπτικά χάπια και τις συνεδρίες με ψυχολόγους και ψυχοθεραπευτές. Αυτό συμβαίνει διότι κατά τη διάρκεια του χορού ερχόμαστε σε επαφή με άλλους ανθρώπους με τους οποίους έχουμε κάτι κοινό, τον χορό, με αποτέλεσμα να νιώθουμε ότι ανήκουμε σε μία ομάδα και έτσι εξασθενεί το αίσθημα της μοναξιάς και της απομόνωσης.

2. Ο χορός ξεκινά για τα μικρά παιδιά σαν παιχνίδι. Πότε αρχίζουν τα δύσκολα?

Η κατάλληλη ηλικία για να ξεκινήσει ένα παιδί να ασχολείται με τον χορό είναι 4 ετών.

Είναι αυτονόητο ότι σε αυτή την ηλικία το παιδί δε μπορεί να έχει αντίληψη του τι είναι ο χορός και είναι λογικό να το βλέπει ως παιχνίδι. Άλλωστε, με τον ίδιο τρόπο αντιμετωπίζεται η διδασκαλία του χορού σε αυτές τις ηλικίες και από την πλευρά του δασκάλου, διότι το παιδί δεν έχει αναπτυχθεί ακόμα ψυχοκινητικά και οι κινητικές του ικανότητες είναι περιορισμένες.

Έτσι, μέχρι την ηλικία των 7-8 ετών η διδασκαλία γίνεται μέσα από μουσικοκινητικά και αυτοσχεδιαστικά παιχνίδια, τα οποία βοηθούν στην ανάπτυξη της φαντασίας και της δημιουργικότητας, στη βελτίωση της αντίληψης και της μνήμης, στην ανάπτυξη της αίσθησης του ρυθμού, στην σχέση του παιδιού με τον χώρο και τον χρόνο ενώ παράλληλα βελτιώνουν την ευλυγισία και τη φυσική κατάσταση. Με λίγα λόγια, μέχρι την ηλικία των 7-8 ετών μπαίνουν οι βάσεις. Μετά αρχίζουν τα “δύσκολα”. Η εκμάθηση της τεχνικής.

Η σωστή τεχνική βοηθάει στην καλύτερη ποιότητα της κίνησης και στην αποφυγή των τραυματισμών. Η διαδικασία αυτή γίνεται μέσα από εξειδικευμένες ασκήσεις και εκτός από καλή φυσική κατάσταση, απαιτεί πειθαρχία, επιμονή και συγκέντρωση πράγμα που δυσκολεύει τα παιδιά. Όμως αν δεν προσπαθήσεις να φτάσεις τα όριά σου, δε θα τα ξεπεράσεις ποτέ. Στόχος μας πάντα πρέπει να είναι η βελτίωση.

3. Η εικόνα με τα πληγωμένα πόδια από μεγάλες χορεύτριες κατά πόσο ισχύει. Σακατεύουν οι χορευτές το κορμί τους?

Ισχύει 100%. Ειδικά για έναν επαγγελματία χορευτή. Η καταπόνηση που προκαλεί στο σώμα του είναι μεγάλη. Σύμφωνα με έρευνα που έχει γίνει σε ανθρώπους που ασχολούνται συστηματικά με τη σωματική άσκηση, οι χορευτές είναι αυτοί που παρουσιάζουν τα υψηλότερα ποσοστά τραυματισμών.

Βέβαια, το μεγαλύτερο ποσοστό των τραυματισμών είναι διαστρέμματα και θλάσεις που αντιμετωπίζονται εύκολα, ενώ μόνο το 2% των τραυματισμών χρειάζεται χειρουργική επέμβαση. Τις πληγές και τους μώλωπες δεν τα αναφέρω, είναι μέρος της καθημερινότητας των χορευτών. Αν θα θέλαμε να δώσουμε τρόπους για την πρόληψή τους, είναι η σωστή τεχνική, η μυϊκή ενδυνάμωση, η καλή προθέρμανση και η αποθεραπεία μετά από κάθε μάθημα.

4. Ο OrvilleSmall είχε πει κάποτε πως υπάρχουν δύο ειδών δάσκαλοι στον κόσμο. Αυτοί που σου διδάσκουν για να δεις τι έχουν μάθει και αυτοί που πραγματικά σε διδάσκουν πώς να μάθεις. Τι ισχύει σε γενικά πλαίσια?

Είναι μία αλήθεια αυτό. Το σε ποιά από τις δυο κατηγορίες εντάσσεται κάποιος, θεωρώ ότι έχει να κάνει με τον χαρακτήρα του γενικότερα ως άτομο και όχι ως χορευτής.

Υπάρχουν άνθρωποι με έντονο εγωισμό και επιθυμία για αυτοπροβολή. Όχι μόνο στον χώρο του χορού. Γενικότερα στην κοινωνία μας. Η πρόκληση για τον οποιοδήποτε επιθυμεί να γίνει δάσκαλος είναι το να βάλει τα προσωπικά του απωθημένα και τα θέλω του στην άκρη. Αντί να προσπαθήσει να δείξει στον μαθητή το πόσο καλός είναι ο δάσκαλός του, να του δείξει πως να γίνει σαν κι αυτόν.

Να προσπαθεί να μεταφέρει τις γνώσεις και τις εμπειρίες που έχει καταφέρει να αποκομίσει απλόχερα. Χωρίς όρια. Χωρίς «ναι μεν αλλά». Άλλωστε ένας δάσκαλος δεν υποβαθμίζεται αν κάποιος μαθητής του γίνει καλύτερος από τον ίδιο. Αυτό είναι η μεγαλύτερη χαρά και ικανοποίηση για τον δάσκαλο που εργάστηκε σκληρά με τον μαθητή.

Η αξία του δασκάλου μετριέται στο αποτέλεσμα, που δεν είναι άλλο από την επίδοση του μαθητή. Από εκεί και πέρα ένας δάσκαλος αντιμετωπίζει και άλλες προκλήσεις.

Όλοι οι μαθητές δεν είναι ίδιοι. Ο σωστός δάσκαλος θα πρέπει να έχει την ικανότητα να προσαρμόζει το μάθημά του ανάλογα με το επίπεδο και τις δυνατότητες των μαθητών του.

5. Ποια είναι η εντύπωση που έχει ο απλός κόσμος για τους χορευτές. Κάποτε έναν άνδρα χορευτή τον κοίταζαν με κάποια επιφύλαξη έως και περιέργεια. Έχει αλλάξει αυτό?

Στην Ελλάδα δεν έχει αλλάξει αυτή η συμπεριφορά του κόσμου απέναντι στους χορευτές. Σίγουρα έχει βελτιωθεί τα τελευταία χρόνια, αλλά σε καμία περίπτωση δεν μπορούμε να πούμε ότι άλλαξε εντελώς. Και αυτό φαίνεται από το γεγονός ότι οι άντρες χορευτές και χορογράφοι την Ελλάδα είναι πολύ λιγότεροι από τις γυναίκες.

Αντίθετα στο εξωτερικό και ιδιαίτερα στις πρώην κομμουνιστικές χώρες, η παιδεία γύρω από τον χορό είναι εντελώς διαφορετική. Δεν υπάρχουν οι στερεοτυπικές αντιλήψεις που συναντάμε εδώ. Και όσο μικρότερη είναι η κοινωνία στην οποία ζούμε, τόσο πιο ισχυρά είναι αυτά τα στερεότυπα. Ας μην κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας.

Η πρώτη σκέψη των ανθρώπων και ειδικότερα όσων δεν έχουν επαφή με τον χορό, βλέποντας έναν άντρα χορευτή έχει να κάνει με την αμφισβήτηση της σεξουαλικής του ταυτότητας. Ο χορός για αυτούς είναι καθαρά γυναικεία υπόθεση.

Αυτό έχει ως αποτέλεσμα κάποιοι άντρες που τους αρέσει ο χορός να μην ασχολούνται με αυτόν από ανασφάλεια και φόβο για τα σχόλια των ανθρώπων του περιβάλλοντός τους και κατ’ επέκταση της κοινωνίας. Όμως αυτό θα πρέπει να σταματήσει να συμβαίνει.

Ο καθένας έχει το δικαίωμα να είναι ελεύθερος να εκφράζεται με όποιον τρόπο εκείνος επιθυμεί χωρίς καταπίεση.

6. Μπορεί ο χορός να συμβάλει θετικά στη διόρθωση και στην εν μέρει αποκατάσταση κάποιον εν γένει μυοσκελετικών προβλημάτων. Γενικά άνθρωποι με γενετική δυσπλασία πρέπει ή επιβάλλεται να χορέψουν?

Οι μυοσκελετικοί πόνοι είναι κάτι που απασχολεί ολοένα και περισσοτέρους ανθρώπους τα τελευταία χρόνια. Αυτό οφείλεται στον σύγχρονο τρόπο ζωής, την έλλειψη σωματικής άσκησης, την κακή στάση σώματος και το άγχος.

Ο χορός εκτός από μία μορφή τέχνης είναι και άσκηση. Βοηθάει στην ενδυνάμωση όλων των μυϊκών ομάδων και στη βελτίωση της στάσης του σώματος. Επιπλέον, όπως είπαμε και στην αρχή, είναι ένας ευχάριστος τρόπος εκγύμνασης που δίνει τη δυνατότητα έκφρασης και αποτελεί διέξοδο από τα προβλήματα της καθημερινότητας διώχνοντας το στρες που επιβαρύνει τους μυοσκελετικούς πόνους.

Έρευνες έχουν δείξει ότι εξαιτίας της ομοιόμορφης ενδυνάμωσης που προσφέρει στον κορμό, μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση προβλημάτων της σπονδυλικής στήλης (σκολίωση, κύφωση, λόρδωση). Όλα αυτά βέβαια, γίνονται με την προϋπόθεση ότι ο ενδιαφερόμενος ακολουθεί μία συστηματική ενασχόληση με τον χορό χωρίς όμως να κάνει υπερβολές.

Όλοι οι άνθρωποι μπορούν να χορέψουν, όποια κινητική ή νοητική ιδιαιτερότητα μπορεί να έχουν. Όμως ανάλογα με το τι αντιμετωπίζουν θα πρέπει να επιλέξουν το είδος χορού που θα τους βοηθήσει και κυρίως δε θα τους επιβαρύνει.

7. Γνωρίζεις για την επιδημία της “χορευτικής πανώλης” του 1518 στη Γαλλία. Μπορούν άνθρωποι να πεθάνουν…από τον χορό, ή να πεθαίνουν για τον χορό.

Η επιδημία της Χορευτικής Πανώλης μοιάζει με μύθο αλλά είναι μία αληθινή, καταγεγραμμένη ιστορία. Ξεκίνησε τον Ιούλιο του 1518 στο Στρασβούργο, όταν μια γυναίκα άρχισε να χορεύει ασταμάτητα και ανεξέλεγκτα στους δρόμους της πόλης για 6 συνεχόμενες μέρες. Μέσα σε λίγες ημέρες άλλοι 30 περίπου άνθρωποι εμφάνισαν την ίδια συμπεριφορά και μέσα σε ένα μήνα ο αριθμός τους έφτασε τους 400. Μερικοί εξ αυτών πέθαναν κατά τη διάρκεια του χορού από εξάντληση, αφυδάτωση, εγκεφαλικά και καρδιακές προσβολές.

Όσοι συνέρχονταν ισχυρίζονταν ότι δεν είχαν συναίσθηση των πράξεών τους. Έχουν δοθεί πολλές ερμηνείες από τους μελετητές χωρίς να έχει επικρατήσει κάποια από αυτές.

Ορισμένοι επιστήμονες περιγράφουν το γεγονός ως ένα περιστατικό μαζικής υστερίας, που οδήγησε ομάδες πληθυσμών σε πρωτοφανή ψύχωση.

Οι κοινωνιολόγοι υποστηρίζουν ότι μπορεί να ήταν ένα είδος θρησκευτικής τελετουργίας.

Μια άλλη εξήγηση είναι η δηλητηρίαση από μύκητες που προσβάλουν τους σπόρους της σίκαλης και μπορούν να προκαλέσουν επιληπτικές κρίσεις ή ακόμη και παραισθήσεις. Ανάλογα περιστατικά, μικρότερης όμως κλίμακας, σημειώθηκαν και στην υπόλοιπη Ευρώπη.

Σήμερα πολλοί χορευτές υποστηρίζουν ότι θα πέθαιναν αν σταματούσαν να χορεύουν ή ότι δεν μπορούν να φανταστούν τη ζωή τους χωρίς τον χορό. Νομίζω όμως, ότι κανένας δεν το εννοεί κυριολεκτικά. Απλά έχουν περάσει ατελείωτες ώρες χορεύοντας, το αγαπούν πολύ και είναι ίσως ο μόνος τρόπος μέσα από τον οποίο έχουν μάθει να εκφράζονται. Επομένως αν αυτό σταματήσει θα τους στοιχίσει ψυχολογικά.

8. Πιστεύεις πως το μπαλέτο χρειάζεται ριζοσπαστικές και πιο pop αλλαγές για να “ζήσει”?

Η αλήθεια είναι ότι ο περισσότερος κόσμος το βαριέται το μπαλέτο και στρέφεται σε άλλα είδη χορού πιο μοντέρνα για να παρακολουθήσει ως μαθητής αλλά και ως θεατής. Δεν ξέρω αν και με ποιο τρόπο θα μπορούσε να εκμοντερνιστεί το μπαλέτο. Και αν θα το έκανε τότε ποια θα ήταν η διαφορά του από τον σύγχρονο και τον μοντέρνο χορό.

9. Ποιοι είναι κατά τη γνώμη σου οι 5 καλύτεροι χορευτές-τριες όλων των εποχών και ποιος-α σε έχει επηρεάσει περισσότερο?

Θα μπορούσαν να είναι πολλοί αλλά θα αναφερθώ σε αυτούς που εκτός από καλοί χορευτές άφησαν και σημαντικό έργο πίσω τους. Από τον χώρου του κλασικού χορού θα επιλέξω τη MargotFonteyn, η οποία θεωρείται μία από τις σημαντικότερες χορεύτριες κλασικού μπαλέτου και η καριέρα της ως χορεύτρια έφτασε μέχρι τα 58 της χρόνια.

Περνώντας στον χώρο του σύγχρονου, με τον οποίο έχω ασχοληθεί περισσότερο, σημαντική χορεύτρια αλλά και χορογράφος ήταν η IsadoraDuncan αυτή που εμπνεύστηκε πρώτη τον σύγχρονο χορό.

Πίστευε ότι το μπαλέτο περιόριζε την φυσικότητα του σώματος και την ελευθερία του πνεύματος με αποτέλεσμα να δημιουργήσει ένα δικό της μοτίβο κινήσεων που την εξέφραζαν. Επίσης σημαντική προσωπικότητα του χώρου είναι και η MarthaGraham, η οποία επινόησε την δική της γλώσσα σώματος για να εκφράσει τα συναισθήματά της. Δημιούργησε τη δικιά της τεχνική στηριζόμενη στις φυσικές κινήσεις του σώματος και δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην σύσπαση και την χαλάρωση των μυών.

Ένας ακόμη σπουδαίος χορευτής και χορογράφος του σύγχρονου είναι ο ErickHawkins, που θεωρείται ο δημιουργός της τεχνικής Release. Μία τεχνική που έχει συγκεκριμένες αρχές και ποικιλία κινήσεων χωρίς όμως να έχει συγκεκριμένο βηματολόγιο.

Τέλος στη αυτή τη λίστα θα μπορούσε προστεθεί και ο SergeiPolunin που είναι αυτή τη στιγμή ο μεγαλύτερος χορευτής στον κόσμο. Δεν ξέρω αν μετά από χρόνια θα καταφέρει να μείνει ως ένας από τους καλύτερους όλων των εποχών, αλλά προς το παρόν είναι ένας χορευτής με εξαιρετικό ταλέντο.

Τώρα ποιος με επηρέασε περισσότερο; Δεν είναι ένας. Όλα αυτά τα χρόνια της ενασχόλησής μου με τον χορό έχω διδαχτεί πολλά είδη και πολλές τεχνικές. Έτσι επιλέγω να δανείζομαι τα στοιχεία που μου αρέσουν από την κάθε μέθοδο και να τα συνδυάζω.

10. Τι θα συμβούλευες στα νέα παιδιά που μόλις ξεκίνησαν να χορεύουν και θέλουν να ασχοληθούν επαγγελματικά με αυτόν. Είναι τόσο φανταχτερός όσο τον δείχνουν τα βίντεο κλιπ και η τηλεόραση?

Για να γίνει κάποιος επαγγελματίας χορευτής πρέπει να είναι διατεθιμένος να κάνει θυσίες. Αρχικά πρέπει να ξέρει για ποιο λόγο το θέλει. Αν ο λόγος είναι η δόξα, η προβολή και τα χρήματα τότε καλύτερα να διαλέξει κάποιο άλλο επάγγελμα. Αν ο λόγος είναι η αγάπη και το πάθος του για την τέχνη του χορού τότε δεν έχει άλλη επιλογή. Θέτει τον στόχο του και προχωράει.

Για να μπορέσει να τον πετύχει θα πρέπει να είναι οπλισμένος με υπομονή, επιμονή και να έχει όρεξη για συνεχή προπόνηση. Τίποτα δεν πετυχαίνεται από τη μία μέρα στην άλλη. Δε πρέπει να συγκρίνει τις επιδόσεις του με του διπλανού του, αλλά με τις δικές του στα προηγούμενα μαθήματα και να προσπαθεί κάθε φόρα να βελτιώνει τον εαυτό του. Μόνο έτσι μπορεί να εξελιχθεί.

Επίσης, όλες οι μέρες δεν είναι ίδιες. Αν κάποια μέρα δε μπορεί να βγάλει κάποιες ασκήσεις, δε θα πρέπει να είναι αιτία για να απογοητευτεί. Αντίθετα θα πρέπει να πεισμώσει και να το προσπαθήσει την επόμενη φορά.

Η ψυχολογία παίζει πολύ σημαντικό ρόλο. Και όλα αυτά φυσικά, γίνονται με την καθοδήγηση και την υποστήριξη ενός κάλου δασκάλου.

10+1. Ποιες είναι οι μελλοντικές σου φιλοδοξίες. Αγγίζουν περισσότερο την χορευτική ή την χορογραφική σου ιδιότητα. Ποιο είναι το τρελό σου όνειρο?

Γενικά ποτέ δεν έκανα μεγάλα όνειρα. Το μόνο που ήθελα ήταν να μη σταματάω να εξελίσσομαι.

Ως μαθήτρια ακόμα, όταν ξεκίνησα να δίνω εξετάσεις για να πάρω τα πτυχία πάνω στον Μοντέρνο Χορό, δεν είχα στόχο να διδάξω. Ήθελα, από τη στιγμή που μου δόθηκε η ευκαιρία, να έχω απλά μια πιστοποίηση των 15 (τότε) χρόνων ενασχόλησής μου με τον χορό. Και τελικά, να που προέκυψε. Και μαζί με αυτό ήρθε και η επιθυμία να δημιουργήσω κάτι δικό μου με ένα συγκεκριμένο concept.

Αυτή η παράσταση θα έλεγα ότι είναι η φιλοδοξία μου και με τις δύο ιδιότητες. Και είμαι πολύ χαρούμενη που τον Μάρτιο θα γίνει πραγματικότητα. Προς το παρόν έχω επικεντρωθεί σε αυτό. Αν στη συνέχεια προκύψουν και άλλες επιθυμίες, δεν το ξέρω.

#Συνεντεύξεις #Χορός