Μία Νέα Συμφωνία για τη σωτηρία της Ευρώπης
«Δεν με νοιάζει τι θα κοστίσει. Πήραμε τη χώρα μας πίσω!» Αυτό είναι το περήφανο μήνυμα που ακούγεται σε όλη την Αγγλία μετά το δημοψήφισμα για το Brexit τον περασμένο Ιούνιο. Πρόκειται για ένα αίτημα που αναπτύσσεται σε όλη την ήπειρο. Μέχρι πρόσφατα, κάθε πρόταση για τη «σωτηρία» της Ευρώπης αντιμετωπιζόταν συμπαθητικά, παρά τον σκεπτικισμό για την εφαρμοσιμότητα της. Σήμερα, ο σκεπτικισμός αφορά το εάν η Ευρώπη αξίζει να σωθεί.
Η ευρωπαϊκή ιδέα οδηγείται σε υποχώρηση λόγω των συνδυαζόμενων δυνάμεων της άρνησης, της εξέγερσης και της πλάνης. Η άρνηση του ευρωπαϊκού κατεστημένου να παραδεχθεί ότι η οικονομική αρχιτεκτονική της Ε.Ε. δεν ήταν σχεδιασμένη για να αντέξει την τραπεζική κρίση του 2008 είχε ως αποτέλεσμα αποπληθωριστικές δυνάμεις που απονομιμοποιούν το ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Η προβλέψιμη αντίδραση στον αποπληθωρισμό ήταν η εξέγερση αντιευρωπαϊκών κομμάτων σε όλη την ήπειρο. Και, το πιο ανησυχητικό απ’όλα, το κατεστημένο απάντησε ότι η «μικρή ομοσπονδιοποίηση» μπορεί να αποκρούσει το εθνικιστικό κύμα.
Δεν μπορεί. Από το ξεκίνημα της ευρωπαϊκής κρίσης, οι Ευρωπαίοι ανατριχιάζουν στη σκέψη να δώσουν στην Ε.Ε. περισσότερη εξουσία στις ζωές και τις κοινότητές τους. Μία πολιτική ένωση της Ευρωζώνης, με μικρό ομοσπονδιακό προϋπολογισμό και κάποιο διαμοιρασμό των κερδών, εξόδων και χρέους θα ήταν χρήσιμη το 1999, όταν γεννήθηκε το κοινό νόμισμα. Αλλά τώρα, υπό το βάρος τεράστιων τραπεζικών εξόδων και χρεών που προκλήθηκαν από τη λανθασμένη αρχιτεκτονική του ευρώ, η μικρή ομοσπονδιοποίηση (όπως προτάθηκε από τον υποψήφιο για τη γαλλική προεδρία Εμανουέλ Μακρόν) είναι πολύ λίγη, πολύ αργά. Θα είχε ως αποτέλεσμα τη μόνιμη Ένωση Λιτότητας, την οποία ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών, Βόλφγκανγκ Σόιμπλε επιθυμεί εδώ και χρόνια. Δεν θα μπορούσε να υπάρξει καλύτερο δώρο στη σημερινή «Εθνικιστική Διεθνή».
Για να το θέσω απλά, οι προοδευτικοί πρέπει να θέσουν ένα ευθύ ερώτημα: Γιατί η ευρωπαϊκή ιδέα πεθαίνει; Οι απαντήσεις είναι ξεκάθαρες: ακούσια ανεργία και ακούσια μετανάστευση εντός της Ε.Ε.
Η ακούσια ανεργία είναι το αποτέλεσμα των ανεπαρκών επενδύσεων στην Ευρώπη, λόγω της λιτότητας, και των ολιγοπωλιακών δυνάμεων που έχουν συγκεντρώσει τις θέσεις εργασίας στις πλεονασματικές οικονομίες της Ευρώπης κατά τη διάρκεια της αποπληθωριστικής εποχής. Η ακούσια μετανάστευση είναι το αποτέλεσμα των οικονομικών αναγκών στην ευρωπαϊκή περιφέρεια. Η συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων, Βουλγάρων και Ισπανών δε μετακομίζουν στη Βρετανία ή τη Γερμανία για το κλίμα. Μετακομίζουν γιατί πρέπει.
Οι ζωές των Βρετανών και των Γερμανών δε θα βελτιωθούν με το χτίσιμο ηλεκτρικών φραχτών και με την υποχώρηση στο δόγμα του έθνους – κράτους, αλλά με τη δημιουργία αξιοπρεπών συνθηκών σε κάθε ευρωπαϊκή χώρα. Και αυτό ακριβώς είναι που χρειάζεται για να αναγεννηθεί η ιδέα της δημοκρατικής, ανοιχτής Ευρώπης. Κανένα ευρωπαϊκό έθνος δεν μπορεί να αναπτυχθεί βιώσιμα αν οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι υποφέρουν από ύφεση. Για το λόγο αυτό, η Ευρώπη χρειάζεται μία Νέα Συμφωνία πολύ πριν αρχίσει να σκέφτεται την ομοσπονδιοποίηση.
Του Γιάνη Βαρουφάκη για το Project Syndicate
Comments